DİSK Basın-İş (Türkiye Basın Yayın ve Matbaa Çalışanları Sendikası) 7 Ağustos 1947’de İstanbul Basım Makinistleri Sendikası adıyla Türk Matbuat Teknisyenleri Birliği’nden sendikaya dönüşmüştür.
Sendikamız 1957-1967 tarihleri arasında Türk-İş, 1967’den itibaren ise DİSK kurucu üyesidir.
Sendikamız kendisini 1908’de kurulan Mürettibin-i Osmaniye Cemiyeti’ne bağlamaktadır.
İstanbul’da kurulu Türk Mürettibin Cemiyeti 15 Mayıs 1938 tarihli toplantısında Türk Matbuat Teknisyenleri Birliği adını aldı. 1947 yılında çıkan 5018 Sayılı İşçi ve İşveren Sendikaları ve Sendika Birlikleri Hakkındaki Kanun’a dayanarak 7 Ağustos 1947 tarihinde toplanan genel kurulda yapılan tüzük değişikliğiyle İstanbul Basım Makinistleri Sendikası adını aldı. Çalışma Bakanlığı’na yollanan 15 Ağustos 1947 tarihli yazıda sendikanın adının yeniden değiştirilerek İstanbul Basın Teknisyenleri Sendikası’na dönüştürüldüğü bildirildi. Kurucular Kurulu Şeref Hivel, Ali Garalı, Ethem Onan, Baki Mete, İbrahim Bilge, Tevfik İlem, Recep Akakça, Nihat Akçalan, Nazif Tarkan, Saim Sertkolver, Şakir Muhasipoğlu, Ekrem Hakgören, Enis Çolpan ve İzzet Seslikaya’dan oluştu.
Reslan Direnişi
DİSK’in kurucu sendikası
Aynı işkolunda faaliyet gösteren Darphane ve Damga Matbaası İşçileri Sendikası, 5 Mayıs 1951’de yapılan genel kurulda alınan kararla İstanbul Basın Teknisyenleri Sendikası’na katıldı. Bu genel kurulda yapılan seçimlerde başkanlığa İbrahim Bilge getirildi.
Sendikanın başkanlığına 1952’deki genel kurulda Ziya Tamburacı, 1953 kongresinde Salih Özkarabay ve 1955 kongresinde Hakkı Keser getirildi.
6-7 Eylül 1955 olayları sonrasında ilan edilen sıkıyönetim sırasında sendikanın faaliyeti kısa bir süre (5 Kasım 1955’e dek) durduruldu.
Sendika 25 Mayıs 1957 kongresinde Türk-İş’e üyelik kararı aldı. Başkanlığa Salih Özkarabay, Genel Sekreterliğe İbrahim Güzelce seçildi.
1958 yılı itibariyle sendikanın 1.293 üyesi bulunuyordu.
2 Kasım 1963’te yapılan genel kurulda sendikanın adı Basın-İş (Türkiye Basın Sanayi İşçileri Sendikası) olarak değiştirildi.
17-18 Ocak 1966 tarihlerinde yapılan genel kurulda başkanlığa İbrahim Güzelce, Genel Sekreterliğe Ehliiman Tuncer seçildi.
Kristal-İş’in 31 Ocak 1966’da başlattığı Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası Grevi’ni desteklemek için oluşturulan “Paşabahçe Grevini Destekleme Komitesi’nde Genel Başkan İbrahim Güzelce de yer aldı. Bu grev Türk-İş içindeki görüş ayrılıklarını derinleştirdi.15 Temmuz 1966’da Basın-İş Sendikası DİSK’in çekirdeğini oluşturan SADA’da (Sendikalar Arası Dayanışma Anlaşması) yer aldı.
12 Şubat 1967’de Basın-İş Sendikası DİSK’i kuran 5 sendika arasında yer aldı. İbrahim Güzelce Haziran 1967’de yapılan ilk DİSK Genel Kurulu’nda DİSK Genel Sekreterliği’ne seçildi. Sendikanın ayın yıl yapılan genel kurulunda Başkanlığa İbrahim Güzelce, Genel Sekreterliğe Ehliiman Tuncer, Genel Başkan Yardımcılıklarına Süreyya Yurdanur ve Salih Pişirici getirildi.
Çağdaş Matbaacılık Direnişi (2000-2001)
1968 yılında sendika kamu işyerlerinden Ziraat Bankası Basımevi, İÜ Edebiyat ve Fen Fakültesi Basımevi, Beden Terbiyesi Basımevi, Elektrik Etüt İdaresi Basımevi, DİE Basımevi, Etibank ve Türk Tarih Kurumu Basımevi işyerlerinde; özel sektörde Dörtler Matbaacılık, Nurettin Uycan ve Erler Basımevi, Komat Kompüter Kağıt Sanayi ve Kalite Matbaası işyerlerinde örgütlüydü.
1968’de yapılan genel kurulda başkanlığa Ehliiman Tuncer, genel sekreterliğe İbrahim Atılal getirildi.
1971’de sendikanın 6.718 üyesi bulunuyordu.
1972’de yapılan genel kurulda başkanlığa Burhan Şahin, genel sekreterliğe Burhan Yaman seçildiler.
Bu yıllarda DİSK kararları doğrultusunda, yurt içinde ve dışında çeşitli kuruluşlarla güç ve eylem birliği oluşturulmasına çalışıldı. DİSK tarafından demokratik hak ve özgürlükler talebiyle İzmir, İstanbul ve İzmit’te yapılan mitinglere aktif katılım sağlandı. Sendika “Sınıf ve Kitle Sendikacılığı” anlayışını benimsedi.
Sendikanın 1978’de yapılan kongresinde DSF’ye (Dünya Sendikalar Federasyonu) üye olunması kararı alındı. Sendika başkanlığına Burhan Şahin yeniden seçildi.
1979’da bir işyeri sendikası olan Ofset-İş sendikası kendisini feshederek Basın-İş’e katıldı.
1980 yılında sendika DİSK’in “Tek Tip Demokratik Tüzük Taslağı”na uygun olarak tüzüğünü değiştirdi. Yapılan seçimlerde genel başkanlığa Burhan Şahin, genel sekreterliğe Hüseyin Karahan yeniden seçildi.
25 Haziran- 2 Temmuz 1980 günlerinde yapılan DİSK 7. Genel Kurulu’nda Basın-İş sendikası, aralarında Yeraltı Maden-İş Sendikası’nın da bulunduğu 7 sendikayla birlikte sunulan, “Direniş cephesinin oluşturulması ve düzenden kopularak eyleme geçilmesi” önergesinin hazırlayıcıları arasında yer aldı. Söz konusu önergenin reddedilmesi üzerine Basın-İş Sendikası’yla birlikte 11 sendika genel kurul salonunu terk etti.
30 Nisan 1980’de sendikanın örgütlü olduğu çok sayıda işyerinde greve gidildi ve bunların yaklaşık 30’unda üretim tamamiyle durdu.
Sendikanın faaliyeti 12 Eylül 1980 darbesinden sonra MGK kararıyla durduruldu. İstanbul 2 No’lu Sıkıyönetim Mahkemesi’nde sendika ve yöneticiler hakkında dava açıldı. 1991 yılında DİSK ve bağlı sendikaları hakkında yürütülen dava ortadan kaldırıldı ve yöneticilerinin beraatine karar verildi. Bu karar doğrultusunda sendika yeniden faaliyete başladı.
21-22 Mart 1992’de toplanan olağanüstü genel kurula 68 delegeden 63’ü katıldı. Genel kurulda IGF’ye yeniden üye olunması, sendikalarla birleşme çalışmaları yapılması kararları yanında ülkedeki anti demokratik uygulamalara karşı ve demokratik mücadelenin güçlendirilmesi yönünde kararlar alındı. Başkanlığa Yılmaz Özdemir, genel sekreterliğe Nurettin Yıldırım seçildi.
Ancak Nurettin Yıldırım’ın sağlık nedenleriyle istifa etmesi üzerine 31 Ekim 1992’de Derviş Boyoğlu genel sekreterliğe getirildi.
Sendikanın 1-3 Temmuz 1995 tarihli genel kuruluna sunulan çalışma raporunda dünyada ve Türkiye’deki siyasal ve ekonomik sorunlar ve geçmiş dönemdeki sendikal hareketin yanlışları üzerinde durularak, “Bütün olumsuzluklara karşı verilebilecek en iyi yanıt, sınıf bilinçli işçilerin bağımsızlık, demokrasi ve sosyalizm kavgasıdır. İdeolojik, politik ve örgütsel temelde yaşamın ekonomik, demokratik, siyasal bütün alanlarında anti-emperyalist, anti-faşist ve anti-sömürgeci bilinci ve eylemi yükseltmektir” denildi. Bu genel kurulda başkanlığa Alaattin Orhan, genel sekreterliğe Derviş Boyoğlu seçildi. 1996’da Alaattin Orhan başkanlıktan istifa edince yerine yönetim kurulu üyesi Yılmaz Özdemir atandı.
Bu dönemde Ümraniye ve Kartal’da açılan İşçievleri sendikanın önemli çalışmalarından oldu. İşçievleri’nde farklı işkollarından işyerlerine dönük örgütlenme çalışmaları yürütüldü ve eğitim çalışmaları yapıldı. Ancak bir süre sonra İşçievleri kapandı.
Bu dönemin en önemli faaliyetlerinden birisi Sefaköy’de kurulu Reslan Etiket fabrikasında örgütlenme ve işten atılmalar üzerine yapılan direniş oldu. Ayrıca Umur Matbaası, Rotopak gibi işyerlerinde örgütlenme çalışmaları yapıldı. Ancak işten atılmalar gibi nedenlerle bu örgütlenmeler tamamlanamadı. Kartal’da kurulu Swisscard-Abacıcard işyeri de bu dönemde örgütlendi. Yetki aşamasında işten atılmalar olması üzerine kararlı bir direniş başladı. Swisscard-Abacıcard direnişi sürerken sendika Genel Başkanı Derviş Boyoğlu kaçırılarak tehdit edilmiş, ancak direniş devam etmiştir.
Sendikanın 9-10 Ocak 1999 tarihlerinde yapılan 65. Olağan Genel Kurulu’nda Derviş Boyoğlu Genel Başkan, Kamil Kartal Genel Sekreter oldu. Bu kongre Swisscard-Abacıcard direnişinin sürdüğü günlerde yapıldı.
Bu dönemde Swisscard direnişi yanında, Ekip Matbaacılık örgütlenmesi, Çağdaş Matbaacılık örgütlenmesi ve direnişi, Stil Matbaacılık örgütlenmesi yapıldı. Çağdaş Matbaacılık’ta ilk aşamada 15 işçinin atılmasıyla başlayan direniş daha sonra greve dönüşerek toplam 10 aylık bir direnişin ardından 2001 Şubat ayında yapılan TİS ile işçilerin geri dönmesi ve önemli hak kazanımlarıyla sonuçlandı. Ancak 2000 yılı Temmuz ayında yayınlanan Çalışma Bakanlığı İstatistiklerinde sendikanın üye sayısı düşürüldü ve sendika 7 sendika ile birlikte %10 barajı altına düşürüldü. Böylece yeni işyerlerinde örgütlenme zorlaştırılmış oldu. 2001 yılında yaşanan kriz sendikaya bağlı bazı işyerlerinin kapanmasıyla sonuçlandı.
Toplu sözleşme bulunan Ketsel ve Ekip Matbaacılık ile örgütlenme aşamasında olan Öncü Matbaası bu dönemde kapanmıştır. Dataform işyerinde ise işveren taşeron şirketler kurarak sendikanın yetkisini düşürmüştür. Reslan işyerinde ise yetki kesinleşmiş, işyerinde üyemiz kalmamış olmasına rağmen TİS ve grev prosedürü yerine getirilerek 15 Haziran 2000 tarihinde greve çıkılmıştır. Bu grev sembolik bir grev olarak işyeri önünde diğer işyerlerinden üyelerin sürdürdüğü grev nöbetiyle bir süre sürdürüldükten sonra, fiilen bitmiş, ancak resmen uzun süre devam ettirilmiştir.
Çağdaş Matbaacılık’ta 1999 yılı başında başlayan örgütlenme çalışmaları sonrasında işçilerin çoğunluğu sendikamıza üye olmuş, ancak işverenin baskı ve ayak oyunlarıyla karşılaşılmıştır. Direnen işçilerden 15 kişi işten çıkarılmış, ancak işyeri önüne gelmeye devam etmişlerdir. Yetki süreci tamamlandıktan sonra bu işyerindeki direniş greve dönüştürülmüş, 141 günlük grevden sonra işverenle atılan işçilerin geri alınmasını, işçilerin matbaa yönetiminde söz sahibi olmasını ve önemli maddi kazanımları içeren bir sözleşme yapılmıştır. Ancak bir süre sonra Cumhuriyet gazetesinin baskısının başka matbaaya verilmesiyle işyeri küçülmek zorunda kalmış ve sonunda makinesi Gün Matbaacılığa devredilerek işçilerin bir kısmı bu işyerinde sendikalı olarak çalışmaya devam etmiştir.
Basın-İş 2000 yılından itibaren oluşturulan İstanbul Emek Platformu’nun (İEP) aktif üyelerinden birisi olmuştur.
Aynı dönemde sendika tarafından Samandıra İşçi Temsilciliği adıyla faaliyet gösteren temsilcilik açılmış ve bölgesel temelli bir işçi çalışması yaklaşık 3 yıl boyunca yürütülmüştür. Samandıra İşçi Temsilciliği 2001 yılında oluşturularak faaliyete geçmiştir. Temsilcilik’te bir yandan başta Samandıra’da bulunan Sabah gazetesi matbaası olmak üzere bölgedeki matbaalarla ilişkiler geliştirilmeye çalışılırken, öte yandan diğer işkollarında çalışanlar ve kamu çalışanlarıyla ilişkiler geliştirilmeye çalışılmıştır. Mekan etkinlikleri, eğitim ve bilgilendirme toplantıları, direnişlerle dayanışma çalışmaları, “parasız eğitim” çalışması ve okul kitabı dayanışması, savaşa karşı etkinlikler, bildiri dağıtımları vb. gerçekleştirilmiştir. Temsilcilik ilişkilerin zayıflaması, katılımların düşmesi sonucunda 2003 Eylül ayında kapatılmıştır.
2003 yılı Ekim ayında yapılan 66. Olağan Genel Kurul’da Başkanlığa Kamil Kartal, Genel Sekreterliğe Ertuğrul Bilir seçilmiştir.
66. dönemde baraj sorunu ve ekonomik sorunlar sendikanın önünde önemli engeller olarak varlıklarını sürdürmüştür. Bu dönemde Gün Matbaacılık’taki örgütlülük sürdürülmüştür.
Dönem içinde yürütülen çalışmalarla üye sayısı artırılmış, ancak baraj aşılamamıştır. Bu dönemde Beylikdüzü Renk Kutu, Tekirdağ Saray ilçesinden Paxar Teslo ve Seyrantepe Tiglat işyerlerindeki çalışmalar öne çıkan çalışmalar olmuştur. Ayrıca Gül Matbaası, Global Ofset, Etimas, Umur, Rotopak, Sabah gazetesi ile çeşitli ilişkiler kurulmuş ancak kitlesel örgütlenme sağlanamamıştır.
Sendikamız bu dönemde işçilere ve emekçilere dönük yapılan genel çalışma ve eylemlerde, sosyal güvenlik ve sağlık hakkı mücadelesinde, savaşa karşı mücadelede yer alarak, İşçi Filmleri Festivali düzenlenmesinde bulunarak ve matbaa işçilerine dönük bilgilendirme çalışmalarıyla mücadelesini sürdürmüştür.
2006 yılında yapılan 67. Olağan Genel Kurul’da Ertuğrul Bilir Başkanlığa, Mustafa Yamak Genel Sekreterliğe seçilmiştir.
21-22 Ocak 2012 tarihinde yapılan 68. Olağan Genel Kurul’da ise Genel Başkanlığa Mustafa Yamak seçilmiştir.
2013 yılında 6356 Sayılı Sendikalar ve Toplu Sözleşme Kanu’nun çıkarılması sonrası yayımlanan İş Kolları yönetmeliği ile sendikanın kapsadığı işkolu tanımı matbaa ve basın sanayi işçilerinden gazeteciler, yayınevi ve prodüksiyon şirketi emekçilerini kapsayacak şekilde genişlemiştir. 2014 yılında gerçekleşen 69’uncu Olağan Genel Kurul’la Sendika Genel Başkanlığı’na Faruk Eren, Genel Sekreterliğe ise Özge Yurttaş seçilmiş ve Eren ile Yurttaş bir sonraki dönemde de sendika genel başkanlığı ve genel sekreterliğine devam etmiştir.
10 Aralık 2023 yılında yapılan 71. Olağan Genel Kurul’da DİSK Basın-İş Genel Başkanlığı’na Turgut Dedeoğlu seçilmiş, Genel Sekreter ise Tolga Balcı olmuştur. Sendikanın yönetimi gazeteciler, yayınevi emekçileri ve matbaa işçilerinden oluşacak biçimde belirlenerek iş koluna dahil edilen yeni alanlarda örgütlenme çalışmasına başlanmıştır.
IFJ ve EFJ üyeliği
Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (FIJ) ve Avrupa Gazeteciler Federasyonu (EFJ) üyeliğine kabul edilen DİSK Basın-İş, imkanlar doğrultusunda uluslararası toplantılara katılarak hazırlanan önergeler ile uluslararası dayanışmanın örgütlenmesi için çaba göstermiştir
Gazetecilere yönelik örgütlenme faaliyetleriyle beraber DİSK Basın-İş yalnızca gazetecilerin ekonomik ve özlük haklarını savunan bir örgüt olma anlayışını benimsemek yerine halkın haber alma hakkını savunan bir çizgi izleyerek, basın ve ifade özgürlüğü mücadelesinde önemli kurumlardan birisine dönüşmüştür.
Yayınevi emekçilerinin meslek tanımlarının yapılması için çalışmalar yürütmüş, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nezdinde yapılan girişimler sonucunda Türkiye’de Freelance çalışanların üye olabildiği ilk sendika olmuştur. Matbaa işçilerinin yıpranma hakkı için İstanbul’un farklı bölgelerinde yürüttüğü çalışmalar sonucu 2016 yılında İstanbul Topkapı Matbaacılar sitesinde bir temsilcilik açarak çalışmalarına devam etmiştir.
İlkler
DİSK Basın-İş, Çalışma Bakanlığı ile yürüttüğü süreç sonunda Türkiye’de freelance çalışanların sendika üyesinin önünü açmış ve ilk defa bir freelance çalışan olarak Ayşe Düzkan sendika yönetiminde yer almıştır.
DİSK Basın-İş yine ARTI TV ve artigercek.com için hizmet üreten Har Medya ve 24 kare şirketlerinde çalışanların haklarını korumak için ILO sözleşmesi doğrultusunda protokol imzalamış ve Türkiye’de basın alanında bir ilki gerçekleştirmiştir.